اولین روز از وبینار بین‌المللی دوروزه با محور «پیامدهای شیوع کرونا بر آموزش و گسترش زبان فارسی» با حضور استادانی از کشورهای ایران، لبنان، گرجستان، پاکستان، اسپانیا، ترکیه، هند، صربستان، تونس و کنیا برگزار شد.
به گزارش ایسنا، رضامراد صحرایی، معاون آموزش و پژوهش بنیاد سعدی، در ابتدای این وبینار که به همت بنیاد سعدی و دانشگاه علامه طباطبایی در روز چهارشنبه (۲۶ آذرماه) برگزار شد گفت: امیدوارم این رویداد نقطه عطفی در زمینه فعالیت‌های مرتبط با آموزش زبان فارسی در جهان باشد. این وبینار نشان داد اگرچه کرونا بین ما فاصله انداخته است، اما زبان فارسی ما را روز به روز به‌هم نزدیک‌تر می‌کند.
رهایی فرهنگ از قید جغرافیا
سپس حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی و استاد روابط بین‌الملل، با بیان این‌که امیدواریم با گسترش زبان فارسی بتوانیم صدای دیگری در این جهان حاکم کنیم، به تأثیر مثبت کرونا در حوزه فرهنگ اشاره کرد و گفت: ما در جهانی زندگی می‌کردیم که همه پدیده‌های اجتماعی در بند جغرافیا گرفتار شده بودند و برای گسترش خود موانع سختی را برای درنوردیدن فضاهای جغرافیایی داشتند، اما ما با وجود تمام مضرات فاجعه‌بار شیوع کرونا شاهد اتفاق مهمی در جهان و رها شدن پدیده‌های اجتماعی و بسیاری از فرهنگ‌ها از قید جغرافیا و امکان‌پذیری گسترش جهانی این پدیده‌ها از فرآیند فعالیت‌های مجازی بودیم.
رئیس دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه بیان کرد: یکی از موانع گسترش زبان فارسی در کشور ما، فقدان روش‌های تخصصی در گسترش و آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان بود. ما دچار پاره‌ای مشکلات آموزشی و فناورانه آموزشی در این زمینه بودیم، اما امروزه با تدوین کتاب‌های درسی و شیوه‌های تخصصی آموزش فارسی به غیرفارسی‌زبانان زمینه‌ای فراهم شده که می‌توانیم همراه با تحول بزرگ در دنیای جدید نقطه عطفی در آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان داشته باشیم.
چندان آماده نرم‌افزارهای برخط نبودیم
در ادامه حسن ادیب حاج سلیمان، رئیس گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لبنان، گفت: یکی از مشکلات ما مربوط به برخط بودن است. عده‌ای از دانشجویان می‌خواهند از صفر شروع کنند، اما دانشگاه‌های ما چندان آماده تدریس برخط نبودند. حضور استاد و گفت‌وگوی او با دانشجو سر کلاس اهمیت بسیاری دارد، به همین دلیل مجبور شدیم از دانشجویان بخواهیم یک تا دو روز از هفته را به صورت حضوری سر کلاس بیایند تا مطالب برخط را به صورت حضوری توضیح دهیم.
رئیس گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لبنان مشکل بعدی‌شان را نبود کتاب درسی دانست و افزود: البته کتاب‌های «مینا» و «شیراز» و آموزش‌های نوین در دانشگاه لبنان جزء منابع اصلی تدریس ماست و مشکلی با محتوای درسی خوب و حرفه‌ای نداریم و هر استادی که بیاید می‌تواند برنامه را پیش ببرد.
او همچنین پیشنهاد کرد «آزفا» به اپلکیشن تلفن همراه تبدیل شود تا آدم‌های معمولی هم بتوانند وارد آن شوند.
کاهش گرایش نسل جدید به ایران‌شناسی
در ادامه تئا شورغای، رئیس کرسی ایران‌شناسی دانشگاه دولتی ایوانه جاوا خیشویلی تفلیس، گفت: کاهش گرایش نسل جدید به ایران‌شناسی آشکار است و شیوع کرونا در این زمینه چندان مؤثر نیست، بلکه به فرایند نزولی این گرایش شدت بخشیده است. تعداد دانشجویان در مقطع کارشناسی از ۱۲ تا ۱۵ نفر نوسان دارد.
شورغایا با اشاره به ابزارهای مختلف برای آموزش در دانشگاه‌ها و مدرسه‌ها در این کشور در ادامه گفت: این بیماری علاوه بر مشکلاتی که دارد، بعضی خوبی‌ها نیز دارد؛ تمام دنیا به سمت آموزش مجازی رفته بود، اما ما یا عقب مانده بودیم یا حرکت‌مان کند بود که کرونا آن را تسریع کرد. همچنین مشخص شد در تدریس زبان فارسی از روش‌های مدرن تا اندازه مطلوب استفاده نمی‌شد و کرونا امتیاز استفاده از این شیوه‌ها را شفاف‌تر کرد.
او همچنین یکی از مشکلات را تدریس الفبا به صورت مجازی دانست و گفت: هیچ‌کدام از پلتفرم‌ها این امکان را نمی‌دهد که نوع حرکت حروف را به دانشجویان نشان دهیم و در این مرحله دانشجویان از نوشته‌های خود عکس می‌گیرند و برای استاد می‌فرستند.
توقف کلاس‌های زبان فارسی در پاکستان
سپس یوسف‌حسین خوشی، رئیس گروه زبان فارسی در بخش فارسی دانشگاه پیشاور پاکستان، با اشاره به بازنشستگی استادان زبان فارسی و این‌که او به تنهایی در بخش فارسی کار می‌کند، گفت: بعد از بازنشسته شدن استادان زبان فارسی، کلاس‌های دکترای زبان فارسی برگزار نمی‌شود، زیرا استاد زبان فارسی نداریم. تنها دوبار در سال در ترم بهار و پاییز دوره کوتاه‌مدت داریم. همچنین در خانه فرهنگ این دوره‌های کوتاه‌مدت برگزار میشود، اما متاسفانه در سال ۲۰۲۰ با شیوع کرونا، این دوره‌ها نیز با مشکل روبه‌رو شد و دولت اجازه برگزاری نمی‌دهد و در سال ۲۰۲۰ کلاس‌های کوتاه‌مدت را هم نداشتیم.
رئیس گروه زبان فارسی دانشگاه پیشاور با اشاره به کتاب‌هایی که در آن‌جا تدریس می‌شد، افزود: «شعر فارسی» یکی از کتاب‌هایی است که در پاکستان به زبان اردو ترجمه شده و پس از آن کتاب «آزفا» را تدریس کردیم که شکل نرم‌افزاری نبود که مجازی تدریس کنیم، اما دو کتاب دیگر که نرم‌افزارهای آن‌ها موجود است، «زبان فارسی» نوشته احمد صفارمقدم و «گام اول» مربوط به بنیاد سعدی است که در خدمت تمام فارسی‌آموزان است.
او در پایان پیشنهاد کرد کلاس‌های کوتاه‌مدت که به صورت کلاس‌های بازآموزی در تهران قبل از شیوع کرونا برگزار می‌شد، برای دانشجویان و استادان زبان فارسی رایگان باشد تا دانشجویان کشورهای مختلف بتوانند به صورت مجازی در آن شرکت کنند.
نیازمند صرف وقت بسیاری برای آموزش مجازی هستیم
نازیا بارانی، مسئول اتاق مطالعات ایران در دانشگاه سالامانکای اسپانیا، هم در این وبینار با بیان این‌که امسال با توجه به شرایط خاص کرونا تعدادی از واحدهای درسی دانشجویان زیادی نداشتند، بیان کرد: خوشبختانه ما رکورد خوبی داشتیم و تعداد دانشجویان زبان فارسی به ۴۲ نفر رسید و در رشته فرهنگ و اندیشه ایرانی که ترم آینده ارائه میشود هفت نفر ثبت‌نام کرده‌اند که تا شروع ترم این تعداد افزایش می‌یابد.
بارانی با اشاره به این‌که مشکل استادان نداشتن اطلاعات کافی استفاده از تکنولوژی جدید بود گفت: تا دیروز تمام کلاس‌ها به صورت مجازی برگزار می‌شد و ما نه تنها باید وقت زیادی را برای تولید محتوای مجازی اختصاص می‌دادیم، بلکه اطلاعات لازم را درباره نرم‌افزارهایی مثل گوگل میت، زوم و استودیوم به دست می‌آوردیم. از طرف دیگر با توجه به این‌که منابع آموزشی ما بیشتر برای کلاس‌های حضوری بود، وقت زیادی را برای تهیه منابع آموزشی مجازی اختصاص دادم و تصمیم گرفتم فایل‌های صوتی تصویری برای دانشجویان تهیه کنم تا هر وقت بخواهند، تماشا کنند. جلسات اول برای دانشجویان که با این روش جدید مجازی آشنا نبودند سخت بود، اما به تدریج خود را وفق دادند.
ارتباط برخط کیفیت بهتری نسبت به غیربرخط دارد
در بخش دیگری از این نشست مجازی، علی تمیزال، مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات دانشگاه سلجوق قونیه- ترکیه، گفت: آموزش زبان فارسی دانشگاه سلجوق در فضای مجازی به دلیل فقدان باند و سایت آموزش از راه دور به صورت غیرمستقیم و آفلاین است و ارتباطی بین دانشجو و استاد وجود ندارد و به همین دلیل در مهارت‌هایی مانند گفتن و خواندن که به هم وابسته‌اند، شاهد پیشرفت کمتری هستیم.
مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات دانشگاه سلجوق با ارائه پیشنهادی گفت: خواندن کتاب‌های زبان فارسی با صدای بلند باعث میشود هم تلفظ و هم مهارت شنیداری تقویت شود. ساخت بروشورهای توصیفی به زبان فارسی نیز در این زمینه مؤثر است و باعث میشود مهارت نوشتاری در آن تقویت شود. ارسال فیلم کوتاه برای دانشجویان و خلاصه داستان فیلم به صورت شفاهی و کتبی موجب تقویت مهارت‌های گفتاری و نوشتاری میشود. همچنین ارسال متن فارسی و بازنویسی آن با واژه‌های مترادف تکلیف بسیاری خوبی است. در این تکلیف افزایش مهارت نوشتن و دایره واژگانی مدنظر قرار گرفته است. در این روش کلاس‌ها با نظارت و کنترل کمتری تشکیل میشود و تنها برای کسانی مفید است که تشنه آموختن هستند و از هر راهی خواهان یادگیری بیشتر هستند. دنیای آموزش امروز درحال تحول است و آموزش زبان فارسی نیز از این قاعده مستثنی نیست.
از ظرفیت پخش زنده اینستاگرام بهره گرفتیم
در ادامه احسان الله شکرالهی، رئیس مرکز تحقیقات زبان فارسی هند، گفت: زبان فارسی در هند هم به صورت حضوری و هم مجازی بود، اما کرونا باعث شد از ظرفیت‌های آموزش مجازی بیشتر بهره‌مند شویم. ما بر اساس برنامه درسی، متناسب با نیاز دانشگاه‌های هند پرکاربردترین متون را شناسایی و شروع به خواندن آن‌ها کردیم و متوجه این واقعیت شدیم که نیاز امروز هند این است که متون ادبیات فارسی در معرض دیدن و شنیدن قرار گیرد و بر این اساس با آزمون و خطا پیش رفتیم.
او افزود: ابتدا برنامه‌هایی را ضبط و منتشر می‌کردیم، اما به مرور متوجه شدیم ظرفیت ذخیره تلفن همراه مشکلاتی برای ما به وجود می آورد و اجازه پیشرفت کار را به ما نمی‌دهد، بنابراین تغییر رویه دادیم و از قابلیت پخش زنده و ضبط اینستاگرام استفاده کردیم و تا امروز بیش از ۶۰ جلسه بوستان‌خوانی، ۴۰ جلسه گلستان‌خوانی و ۲۴ جلسه غزل سعدی داشته‌ایم و از دیروز شروع به خواندن رباعیات خیام کردیم و ارتباط روزانه‌ای با دانشجویان سطوح مختلف ادبیات فارسی در هند داریم. البته این ویژگی را اینستاگرام به ما داده که بسیاری از علاقه‌مندان از کشورهای مختلف دنیا به ما اضافه می‌شدند و ما باید این رویه را ادامه دهیم.
مشکلات تدریس مجازی در هند
سپس عین الحسن، رئیس دانشکده زبان‌های خارجی استاد گروه فارسی دانشگاه جواهر لعل نهرو، درباره مشکلات تدریس برخط در دانشگاه‌های هندوستان گفت: قبلاً با تدریس برخط آشنا بودیم، اما مجبور نبودیم آموزش‌های غیرحضوری را دنبال کنیم و شیوع کرونا نظام آموزشی دانشگاه‌ها و سیستم سراسر کشور را تحت تأثیر قرار داد. من مسئولیت دانشکده زبان‌ها را به عهده دارم و در زمینه آموزش زبان‌های خارجی به‌خصوص درباره زبان عربی، فارسی، پشتو، اردو، چینی، ژاپنی و کره‌ای مشکلات زیادی داریم؛ ۸۰ درصد کسانی که در دانشگاه ما فارسی یاد می‌گیرند غیرمسلمان هستند و حتی خط هم نمی‌دانند. بنابراین برای بچه‌های سال اول غیرمسلمان که اردو و خط نمی‌دانند، ببینید چقدر برای ما دشوار است که ما باید از الفبا شروع کنیم بدون آن‌که یک تخته سیاه یا سفید داشته باشیم.
این استاد زبان فارسی دانشگاه هند خاطرنشان کرد: روش تدریس مجازی برای دانشجوی لیسانس خوب نیست و به او ضربه می‌زند. معمولاً خانواده‌های دانشجویانی که این رشته‌ها را انتخاب می‌کنند تسلطی به این مباحث ندارند و بزرگترین مشکل خانواده‌ها با همکاران ما این است که مطالب تدریس را می‌خواستند و استاد باید در قالب فیلم مطلب را بارگذاری و چندساعت برای بارگذاری صبر کند و گاهی با بروز مشکل در اینترنت نتیجه‌ای ندارد.
او با اشاره به مشکل دیگر بیان کرد: دانشجویان سال آخر به دلیل این‌که استاد خود را سال آینده نمی‌بینند، چندان به دروس فضای مجازی اهمیت نمی‌دهند، در نتیجه ۵۰ درصد دانشجویان اینترنت را باز نمی‌کنند. بعضی از استادان هم سواد آموزش مجازی ندارند و نمی‌توانند یک فیلم باکیفیت بگیرند و چگونگی تنظیم دوربین را نمی‌شناسند. بنابراین استادان باید زمان بگذارند و از امکانات دانشگاه استفاده کنند و سر کلاس دوربین را باز و از همان‌جا تدریس کنند. از سوی دیگر خانواده‌ها حتی در روزهای تعطیل از ما درس می‌خواهند و انتظار دارند بدون محدودیت زمانی استادان در اختیارشان باشد.
آموزش برخط زبان فارسی چندان موثر نیست
در ادامه سعید صفری، استاد زبان فارسی و فرهنگ ایران دانشگاه بلگراد، در بخشی از سخنان خود گفت: به‌طور شخصی با وضعیت پیش‌آمده در آموزش زبان فارسی چندان همدل نیستم، مشکلات زیادی پیش رو می‌بینم و شاید آموزش آفلاین بهتر از برخط باشد، چون آموزش برخط پاسخگوی نیاز ما نیست و همین الان که صحبت می‌کنیم اختلالی به وجود آمد و این اختلال در سایر کلاس‌های ما نیز به وجود می‌آید. آموزش زبان فارسی به صورت برخط به نظرم چندان موثر نبوده و این مشکل وجود دارد. باید واقع‌بین باشیم. البته در کنار این، تولید محتوا، پادکست آموزشی و ویدئوهای زیادی داشتیم و این یکی از مزیت‌های کار در شرایط کروناست که دانشجویان از آن استفاده می‌کنند.
تعطیلی درس زبان فارسی با وجود استادان سلفی‌مسلک در تونس
در ادامه منصف حامدی، دکترای فلسفه از دانشگاه تونس و دکترای فلسفه دانشگاه جامعه المصطفی، با بیان این‌که بعضی مشکلات زبان فارسی به کرونا ارتباط دارد و بعضی خیر گفت: مهم‌ترین مشکلی که در دانشگاه الزیتونه تونس با آن مواجه شدیم ایران‌هراسی و شیعه‌هراسی است. متأسفانه با این‌که سالانه بیش از ۱۵۰ دانشجو در مقطع کارشناسی در دانشگاه الزیتونه داشتم، بعضی از استادان سلفی‌مسلک تدریس زبان فارسی را متوقف کردند.
حامدی افزود: با توجه به این‌که زبان فارسی از سال ۲۰۱۲ به بعد به عنوان یک درس اختیاری تدریس میشود، بعضی از دانشگاه‌ها در زمان کرونا از جمله دانشگاه کارتاژ کل درس‌های اختیاری از جمله زبان فارسی را تعطیل کردند. قبل از کرونا در کارتاژ من دو کلاس زبان فارسی با ۴۲ دانشجو داشتم که الان تعطیل شده است. همچنین در دانشگاه منوبه درس‌های اختیاری را کم کردند که قبل از کرونا در منوبه سه کلاس با ۵۴ دانشجو داشتم که تنها دو کلاس با حدود ۲۲ دانشجو دایر شد. موضوع دیگر این است که تدریس مجازی چندان موفق نبوده و دانشجو تمایل چندانی به ادامه تحصیل به این روش ندارد.
آماده آموزش مجازی در دوران کرونا بودیم
در ادامه، حجت‌الاسلام علی محسنی، مدیر مدرسه المهدی جامعه المصطفی تونس، گفت: جامعه المصطفی سابقه‌ای دیرینه در زمینه زبان فارسی دارد و تجربیات بسیار خوبی در این زمینه فراهم کرده است. یک دهه قبل از وجود کرونا آموزش مجازی را آزمایش کردیم و این کرونا برای ما تأثیر چندانی نداشت، چون به سرعت توانستیم ریل را تغییر دهیم و از تجربه یک دهه قبل خود بهره بردیم. در حال حاضر تمام آموزش‌های ما مجازی است و تقریباً ۱۵۲۰ زبان‌آموز از ۶۴ کشور داریم و مشکلی نداشته‌ایم.
محسنی اظهار کرد: مشکلی که پیش می‌آید بیشتر مربوط به قطعی اینترنت و فقدان پهنای باند کافی برای زبان‌آموز است که موجب بروز اختلالاتی میشود، البته ما این مشکلات را تقریباً حل کردیم، چون محیط کار ما ادوبی کانکت هست و اگر از آن پاسخ نگیریم سریع با هماهنگی قبلی از گوگل میت یا زوم استفاده می‌کنیم و اجازه قطع آموزش برخط را نمی‌دهیم.
مدیر مدرسه المهدی جامعه المصطفی درباره کتاب‌های تألیف‌شده در حوزه زبان فارسی گفت: همان‌طور که می‌دانید جامعه‌المصطفی در زمینه نگارش کتاب‌های مربوط به زبان فارسی راندمان خوبی از خود نشان داده است و دو سری کتاب دارد که کتاب‌های قبلی اسلامی و مربوط به طلاب خودمان است و کتاب‌های دیگری که مربوط به مخاطب عام است و حدود ۱۳ کتاب چاپ شده و در اختیار عزیزان قرار گرفته که الان ۱۴ دانشگاه دیگر در حال تدریس آن‌ها هستند. به دلیل تکلیف‌محور بودن کتاب‌ها، در حوزه شنیدن و گفتن جهش داشتیم و خیلی بهتر از محیط حضوری بوده است، چون بهتر شنیدن باعث بهتر گفتن میشود.
محسنی گفت: ما تقریباً هفت دوره از ۱۲۰ تا ۵۰۰ ساعته حتی برای زبان‌آموزان آزاد طراحی کرده‌ایم و الان محدودیتی در پذیرش نداریم و از کشورهای مختلف برای یادگیری زبان فارسی به صورت برخط می‌توانند به ما مراجعه کنند و با کمترین هزینه این زبان را یاد بگیرند.
ضرورت توجه به کشورهای آفریقایی غیرعربی
در ادامه علی عبدالله مرزوقی، معاون دفتر مطالعات تاریخ و اندیشه سیاسی معاصر در دانشگاه کنیا، گفت: دور جدید کلاس‌های رایزنی کنیا بعد از وقفه یک‌ساله ایجاد و به صورت مجازی از سطح نوآموز در تاریخ دوم تیر ۱۳۹۹ با سخنرانی سفیر آغاز شد و بعد از پنج ماه و ۱۲۰ ساعت تدریس در تاریخ ۲ آذر ۱۳۹۹ به پایان رسید. در پنج سال گذشته اهتمام خوبی از سمت رایزنی فرهنگی و زبان فارسی در کنیا ایجاد شد که در آینده شاهد برکات آن هستیم. یک هفته بعد از اعلام اولین مورد کرونا در کنیا تمام مراکز آموزشی خصوصی و دولتی در تمام مقاطع تعطیل شد و به ناگزیر به سمت استفاده از فضای مجازی رفتیم و بنیاد سعدی به ما پلتفرم آدوبی کانکت را معرفی کرد که ویژگی اصلی آن تخته نگارش مجازی است.
او در ادامه خاطرنشان کرد: اگر به کشورهای آفریقایی غیرعربی بها ندهیم و برای آن‌ها برنامه‌ریزی نکنیم، توقع داشتن از آن‌ها امری غیرمنطقی و غیرعقلایی است.
در پایان این نشست مجازی نیز اما میلکوویج، رئیس دپارتمان شرق‌شناسی دانشگاه بلگراد-صربستان، به زبان انگلیسی گزارش خود را ارائه داد.
انتهای پیام
منبع: ایسنا