رضا اسماعیلی و محمود اکرامی‌فر به ارائه دیدگاه‌شان درباره شعر دفاع مقدس و تقسیم‌بندی‌هایی که در این حوزه وجود دارد پرداختند.
به گزارش ایسنا، این شاعر در دومین روز از هفته دفاع مقدس و در ادامه سلسله گفت‌وگوهای زنده اینستاگرامی «در سنگر ادب و هنر» اظهار کرد: هم‌اکنون شعر دفاع مقدس با شعر مقاومت و پایداری شناسنامه مشترکی دارند و هر دو می‌کوشند صلح، عدالت‌خواهی، حق‌طلبی، آزادگی و ارزش‌ها را روایت و با زبانی مشترک با مخاطبان صحبت کنند.
او شعر دفاع مقدس را به عنوان موجود زنده‌ای دانست که دائماً در حال پوست‌اندازی است و جلوه‌های جدیدی از خود به نمایش می‌گذارد و در ادامه افزود: پس از دفاع مقدس حوادث و اتفاقات فراوانی از جمله شهادت مدافعان حرم، شهید حججی و شهادت سردار سلیمانی، شهدای آتش‌نشان و مدافعان حریم سلامت رخ داد که مصادیق بارزی از دفاع مقدس است.
اسماعیلی همچنین گفت: شاعران انقلاب از آرمان‌های بلند انقلاب اسلامی عدالت و عدالت‌خواهی دفاع می‌کردند؛ شاعرانی چون زنده‌یاد احمد زارعی، سلمان هراتی و محمدرضا عبدالملکیان در حوزه عدالت‌خواهانه شعرهایی را سرودند.
او با اشاره به مثنوی زنده‌یاد احمد زارعی با عنوان «امشب هوس گریه پنهان دارم» در ادامه خاطرنشان کرد: شاعر در این مجموعه اشعار به انحراف انقلاب از ارزش‌ها و آرمان‌های بلند حضرت امام(ره) و اسلام ناب محمدی اشاره می‌کند یا سلمان هراتی در همان زمان شعری در قالب سپید می‌گوید یک قلم ناسزا به محتکر قربت الی الله؛ در این شعر در واقع کسانی را که در بحبوبه جنگ کالاها را احتکار می‌کردند و به دنبال منافع خودشان بودند نکوهش می کند.
اسماعیلی ادامه داد: محمدرضا عبدالملکیان هم در شعری با عنوان خیابان هاشمی شرایط روز جامعه را تحلیل می‌کند و زمانی که جامعه به سوی تجمل و اشرافی‌گری حرکت می کند این موضوع را محکوم می‌کند که این یکی از شاخه‌های شعر دفاع مقدس است.
این پژوهشگر شعر دفاع مقدس با بیان این‌که در وجه دیگری در دوران جنگ تحمیلی شعرهای ملی میهنی سروده شد، تصریح کرد: این اشعار هم به دو بخش تقسیم می‌شود؛ شاعرانی که از موضع تایید و شاعرانی که از موضع تکذیب شعر سرودند. شاعرانی چون سیمین بهبهانی، مهدی اخوان ثالث و هوشنگ ابتهاج در زمره شاعرانی بودند که به جنگ نگاه مثبت داشتند و برای جنگ و دفاع مقدس اشعاری را سرودند.
او در ادامه گفت: هوشنگ ابتهاج در بعد از حادثه هفتم تیر برای شهید بزرگوار بهشتی شعری را در جهت تکریم وی می‌سراید که همگی از موضع تایید است. اما شاخه دوم موضع تکذیب است که شاعران پیش از انقلاب ایران را در این قضیه مقصر می‌دانستند و با اشعار خودشان نگاه بدبینانه به ایران داشتند. پس از آن اشعار بعد از دوران مقدس مطرح می‌شود.
او درباره شعرهای پس از دفاع مقدس هم گفت: این اشعار هم دو زیر شاخه دارد؛ یکی شعر رسمی و سفارشی و دیگری شعر غیررسمی و خودجوش.
اسماعیلی توضیح داد: در شعر رسمی و سفارشی برخی نهادهای فرهنگی و ارگان‌های نظامی و غیرنظامی به‌خاطر رسالتی که احساس می‌کنند وارد حوزه ادبیات شدند، نظیر بنیاد شهید و بنیاد حفظ آثار و می‌کوشند با برگزاری کنگره‌ها و همایش‌ها این شعر دفاع مقدس را به تعبیر خودشان زنده نگه دارند.
او افزود: خاطرم هست در همان دوران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کنگره بزرگی را برای تجلیل از شهدا برگزار کرد و به متجاوز از ۴۰ تا ۵۰ شاعر شاخص سفارش داد برای شهیدان مثنوی بسرایند که عنوان مثنوی سرداران نام گرفت و بزرگانی چون حمید سبزواری و مشفق کاشانی اسم‌شان در این لیست بود.
این شاعر با بیان این‌که شعر غیررسمی به چند شاخه قابل تقسیم است، گفت: یکی شعر حسرت که شاعران از قافله شهیدان بازمانده‌اند و این حسرت در اشعار آن‌ها مشهود است. دیگری شعر اعتراضی یا همان شعر عدالت‌خواهانه که این اشعار در دوران جنگ و پس از آن بسیار شاخص است و شاعرانی چون سیدحسن حسینی با منظومه مرداب‌ها و آب‌ها و علیرضا قزوه و محمدحسین جعفریان در این حوزه شعر سروده‌اند.
او ادامه داد: یک‌سری اشعار مقاومت و پایداری است که تا به امروز ادامه دارد. شاعران دفاع مقدس وقتی می‌بینند جنگ به پایان رسیده است شعر دفاع مقدس پیوند خجسته‌ای با شعر مقاومت و پایداری جهان پیدا می‌کند. نگاه شاعران دفاع مقدس به سمت فلسطین، لبنان، سوریه، عراق و افغانستان و در سال‌های اخیر به سمت بحرین و یمن می‌رود.
این شاعر شعر ضدجنگ را از دیگر شاخه ها برشمرد و افزود: البته این شاخه از اشعار چندان برجسته نیست. در این نوع شعر شاعر می‌کوشد شعر صلح‌خواهانه بسراید و نگاهی جهان‌وطنی داشته باشد و جنگ را به عنوان پدیده‌ای زشت با تبعات فراوان می‌داند. یکی از شاعران در سال‌های اخیر کتابی را با عنوان عاشقانه‌های دشمن به چاپ رساند که نگاه جهان‌وطنی داشت.
به اعتقاد او، شعر دفاع مقدس از شاخه‌های بالنده شعر در عصر حاضر است که با عاشورا و ارزش‌های قیام امام حسین(ع) و با پایداری و مقاومت پیوند خورده است و هنوز به عنوان یک جریان پویا و بالنده به راه خودش ادامه می‌دهد و در این باره کارهای فاخر فراوانی داریم.
این پژوهشگر شعر دفاع مقدس افزود: شاعران انقلاب در واقع شاعران عدالت هستند و وقتی به این فاصله‌های طبقاتی و اشرافی‌گری در جامعه برمی‌خورند با شمشیر زبان و شعر به مسئولان عتاب و خطاب می‌کنند و در واقع مسئولان را مواخذه می‌کنند.
اسماعیلی گفت: اگر در دهه اول انقلاب شاعر رزمنده داشتیم بسیاری از شاعران نسل اول انقلاب شعر می گفتند و در جبهه‌ها حضور داشتند و در کنار رزمندگان شعرخوانی می‌کردند امروز هم باید شاعر رزمنده داشته باشیم.
در ادامه این نشست محمود اکرامی‌فر، شاعر، پژوهشگر و مدرس دانشگاه درباره شعر دفاع مقدس گفت: از نگاهی دیگر شعر دفاع مقدس به دو دسته تقسیم می‌شود؛ یکی اشعاری با موضوع دفاع مقدس و دیگری اشعاری با موضع دفاع مقدس.
او اظهار کرد: گاهی شاعر به عنوان رزمنده گلوله‌هایش کلمات و مسلسلش شعرش است و از خود در برابر دشمن دفاع می‌کند؛ به عبارتی شاعر یک رزمنده ادبی است که با شعر خود از مواضع دفاع مقدس دفاع می‌کند. اما در مواقعی موضوع شعر شاعر دفاع مقدس است و درباره دفاع مقدس صحبت می‌کند.
این شاعر با بیان این‌که سیمین بهبهانی در اشعارش مانند آن است که با دوربینی در دست نظاره‌گر اتفاقات جنگ است، افزود: اما شاعرانی هم هستند در سنگر دفاع مقدس با کلماتشان می‌جنگند.
اکرامی‌فر با بیان این‌که در شعر دفاع مقدس چهار مرحله داریم، خاطرنشان کرد: مرحله تحلیلی – توصیفی یا همان مراحل اولیه دفاع مقدس است، وقتی شاعر وظیفه دارد جامعه را با اشعارش به هیجان درآورد و جامعه را به سمت سنگرها بسیج کند این شعر تهییجی است. توصیفی – حماسی نوع دیگری است که شعر مشهور نصرالله مردانی از آن جمله است.
او شعر توصیفی – تبینی را از انواع دیگر دانست و گفت: شاعر به نوعی در اشعارش تبیین می‌کند، به طور مثال علت استمرار دفاع مقدس را بیان می‌کند. اشعار شفیعی کدکنی به لحاظ ساختاری به این نوع شعر نزدیک است.
این شاعر مرحله چهارم را تبیینی – اجتماعی برشمرد و افزود: مرحله چهارم بعد از جنگ و بیان تبعات و پیامدهای جنگ در جامعه است و هنوز در جامعه افرادی با تبعات و پیامدهای جنگ زندگی می‌کنند.
این پژوهشگر و مدرس دانشگاه با بیان این‌که درباره دفاع مقدس دو دیدگاه وجود دارد؛ یکی چرایی دفاع مقدس و دیگری چگونگی آن، گفت: ادبیات دفاع مقدس در حوزه چگونه جنگیدن خوب است، اما در حوزه چرایی و پاسخ به آن کوتاهی کرده است. شبهات زیادی وجود دارد که هنوز برای نسل جوان بی‌پاسخ مانده است.
اکرامی‌فر با اعتقاد به این‌که در این حوزه تنها شاعران و هنرمندان دلسوزی می‌کنند، افزود: این موضوع در بسیاری موارد حتی تعطیل شده است.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
