فرشاد سنبل‌دل ویژگی بارز شعر نسل امروز را این می‌داند که می‌تواند به این پرسش پاسخ دهد که «چرا نوشته شده؟»؛ او می‌گوید خودش هم همواره به این فکر می‌کند که نوشتن هر شعر چه ضرورتی دارد.
شاعر مجموعه «شعر بلند شرایط» که در ششمین جایزه شعر «احمد شاملو» برگزیده شده است، در گفت‌وگو با ایسنا، درباره وضعیت شعر امروز اظهار کرد: من فکر می‌کنم اگر مقصود از شعر معاصر با من، شعر هم‌نسلانم باشد که اولین آثارشان در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ منتشر شده، باید بگویم که این شعرها ویژگی‌هایی خاصی از نظر استراتژی‌های ساخت فرم و اصلا فهم فرم دارند؛ در این شعرها جدال بر سر دوگانه‌های همیشگی فرم و محتوا، تعهد و عدم تعهد و سایر این مفاهیم کلیشه‌ای جای خود را به قرائت‌های نظری مشخص از ضرورت‌های نوشته شدن شعر داده‌اند. در واقع شاید بتوان گفت که شعر هم‌نسلان من بعد از مدت‌ها – مشخصا در شعر پس از انقلاب – قادر است به این سوال که «چرا نوشته شده؟» پاسخ بدهد.
او افزود: من به عنوان منتقد اول شعرهایم همیشه به این‌که فکر می‌کنم که نوشته شدن هر یک از آن‌ها فارغ از این‌که منتشر شود یا نشود، در همان مرحله نوشته شدن چه ضرورتی دارد، و در واقع اگر این شعر نوشته نشود چه خواهد شد و تا پیش از این‌که جوابی برای این سوال پیدا نکنم، به لحظ ذهنی امکان نوشتن شعر را پیدا نمی‌کنم. من فکر می‌کنم ویژگی بارز شعر نسل من این است که به صورت دائم سعی می‌کند به این پرسش پاسخ دهد و شاعران نسل من – مشخصا شاعران برجسته، چه از نظر نوآوری و چه به لحاظ کیفیت – پیش از هر چیزی به این اندیشیده‌اند که چطور باید به سوال «شعرها چرا نوشته می‌شوند؟» پاسخ دهند.
سنبل‌دل همچنین در خصوص زبان و فرم شعر امروز بیان کرد: ویژگی مهم شعر شاعران هم‌نسل من این است که از یک طرف میراث‌دار سنت‌های بلافصل شعری دهه ۷۰ و قبل‌تر از آن، دهه ۶۰ و دوره مهم دهه ۴۰ هستند، دستاوردهای آن دوران (به طور مشخص سنت‌های بلافصل در دهه ۷۰) را به ارث برده‌اند و در عین در حال یک حرکت اصلاحی در راستای بنیان گذاشتن فرم‌های جدید هستند. در واقع شعر نسل من واکنشی است به پدران شعری خودش منتها این واکنش صرفا از جنس سلب نیست و ایجابیتی در خودش دارد و مدام در پی این است که فرمی تولید کند. یعنی نه تنها با شعر معاصر فارسی نسبت دارد بلکه به نوعی فراروی از آن فرم‌های گذشته است و در برخی موارد هم سنت‌شکنی است و بنیان نهادن فرمی نو بر ویرانه‌های فرم‌های گذشته را در خود دارد. این استراتژی اصلی شاعر نسل من در رابطه با فرم شعر است.
این شاعر ساکن انگلستان سپس درباره وضعیت بازار کتاب و نیز کتاب‌های شعر در این کشور در قیاس با ایران گفت: در انگلستان مناسبات اقتصادی نشر اهمیت ویژه‌ای دارد چون سرمایه در جریان است و حوزه نشر باید به سرمایه‌گذار پاسخگو باشد. از طرف دیگر قدرت نشریات و اهمیت آن‌ها در بر آمدن یک شاعر قابل توجه است؛ نشریات سخت‌گیری‌های مختلفی در زمینه پذیرش شعرها دارند، حتی برای انتشار یک شعر بازنگری‌های متعددی انجام می‌دهند، بازبین‌ها درباره آن نظر می‌دهند و حتی از شاعر برای اصلاح و پاسخ دادن به سوالات بازبین‌ها درخواست می‌شود. این‌ها تلاش برای بالا بردن سطح کیفی است اما از طرفی هم هیچ‌کدام تضمینی برای پویا نگه داشتن شعر به آن معنا نیستند. چه بسا بسیاری از شعرهای تجربی که مشخصا به جای مناسبی برای انتشار سپرده نشده‌اند و ممکن است حتی دیده نشوند یا از انتشار و خوانده شدن محروم شوند.
فرشاد سنبل‌دل در ادامه با بیان این‌که در ایران فضای نشر متفاوت است و اخذ مجوز از ارشاد مسئله را بسیار متفاوت می‌کند اظهار کرد: بسیاری به این مناسبت که امکان اخذ مجوز را ندارند یا امکان انتشار رسمی آثارشان وجود ندارد، از عرصه عمومی شعر فارسی حذف می‌شوند.
شاعر «شعر بلند شرایط» همچنین درباره مجموعه برگزیده جایزه شعر «شاملو» بیان کرد: این کتاب در واقع یک نسخه شعری از بخشی از مباحثی است که من در یک پژوهش دانشگاهی در سال‌های اخیر انجام داده‌ام؛ نسخه شعری پژوهشی درباره تاریخ شعر تجربی و آوانگارد فارسی و عمل سیاسی شعر نوآورانه. این شعر بلند در فاصله سال‌های ۹۵ تا ۹۸ نوشته و پیش از انتشار توسط نشر افراز، در سال ۹۸ در بخش شعر منتشرنشده جشنواره شعر بوشهر انتخاب شده است.
سنبل‌دل در توضیح بیشتر گفت: این شعر تغییرات رادیکال در نظام‌های شعری را به مثابه یک امر سیاسی در تاریخ شعر آلترنیتیو فارسی می‌بیند و سعی می‌کند که صداهای بسیاری را از دل این تاریخ در خودش احضار کند و گفت‌وگوهایی را شکل می‌دهد بین شاعرانی از یغمای جندقی و ملک‌الشعرای بهار تا رویایی، براهنی و شاعران جوان هم‌نسل خودم. این گفت‌وگوها بر سر ضرورت‌ها و امکان نوشته شدن شعر در موقعیت‌های تاریخی متفاوت و مشخصا در بزنگاه‌های تاریخی و سیاسی هستند. و نهایتا استراتژی‌های فرم و ساخت فرم را از همین مبحث یعنی همین ضرورت و امکان نوشته شدن شعر در برهه‌های تاریخی به دست می‌آورند؛ در واقع استراتژی‌های ساخت فرم را بر همین مبنا قرار و به شعر شکل می‌دهد.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
