سالی که گذشت، سالی متفاوت در تاریخ تاسیس بسیاری از نهادهای علمی به حساب می‌آید. آموزش، پژوهش و ترویج علم در این سال با تغییرات اساسی‌ای روبرو شدند. این تغییرات، دامن موزه‌های علمی را که یکی از اصلی‌ترین نهادهای ترویج علم به شمار می‌روند نیز گرفت.
به گزارش ایسنا، سال ۱۳۹۹ برای موزه‌های علمی با بحران شیوع کرونا و تعطیلی طولانی‌مدت آن‌ها آغاز شد. در این میان، موزه ملی علوم و فناوری ایران برنامه‌های خود را به صورت مجازی سازماندهی کرد و همچنین تغییراتی در نوع برنامه‌های این مجموعه ایجاد شد.
از جمله‌ی این تغییرات می‌توان به راه‌اندازی وب‌سایتی برای مقابله با شیوع اخبار نادرست غیرعلمی پیرامون کرونا اشاره کرد که البته بررسی این وب‌سایت که عنوان آن پالانیوز است، نشان می‌دهد از نیمه‌ی آبان دیگر به‌روز نشده است. به گفته‌ی رئیس موزه ملی علوم و فناوری ایران از ابتدای راه‌اندازی این وب‌سایت تلاش شده بود با دعوت از متخصصان حوزه‌های مختلف از آن‌ها بخواهند اطلاعاتی را که می‌توانند، به زبان ساده و روشن برای مردم بیان کنند.
در ابتدای شیوع کرونا بازدید حضوری از موزه‌های علمی نیز همانند موزه‌های تاریخی ناممکن شد. برخی از موزه‌ها امکان بازدید مجازی از محیط موزه را برای مردم فراهم کردند که موزه ملی علوم و فناوری ایران نیز از این دسته بود.
گسترش کووید-۱۹ در کشور فقط بر نوع بازدید از این موزه‌ها اثر نگذاشت، بلکه برگزاری ششمین نشست موزه‌های دانشگاهی را هم با تاخیر دو ساله‌ای روبرو کرد. پنجمین نشست تخصصی موزه‌های دانشگاهی کشور در زمستان ۱۳۹۷ برگزار شد، اما برگزاری دوره‌ی بعدی آن به زمستان دو سال بعد موکول شد. رئیس موزه ملی علوم و فناوری ایران در این نشست که هشتم بهمن ماه سال ۹۹ برگزار شد و عنوان آن «موزه‌های دانشگاهی در زمان کووید-۱۹» بود، اعلام کرد که آئین‌نامه شورای موزه‌های دانشگاهی به زودی منتشر خواهد شد.
یکی دیگر از اقدامات موزه ملی علوم و فناوری ایران در سال گذشته برگزاری ششمین جشنواره علم برای همه بود که این جشنواره نیز از تاثیرات شیوع کرونا در امان نبود. متولیان برگزاری این جشنواره که به مناسبت هفته‌ی جهانی علم برگزار می‌شود، طی دو فراخوان از کودکان و نوجوانان خواسته بودند داستان‌های علمی تخیلی با موضوع «بلاهای میکروبی، ویروسی و شیمیایی و تاثیر آن بر روی انسان، اجتماع و محیط زیست» بنویسند و همچنین بهترین کتاب علمی‌ای را که خوانده‌اند، به دوستانشان معرفی کنند.
سال ۱۳۹۹، سالی مهم در تاریخ موزه ملی علوم و فناوری به شمار می‌رود، چرا که پس از گذشت ۱۵ سال از راه‌اندازی این موزه مقرر شد ساختمانی “فاخر” در اراضی عباس آباد و در مجاورت فرهنگستان‌ها به این موزه اختصاص یابد.
اما بزرگترین تاثیر کرونا بر موزه علم و فناوری این بود که میزبانی نشست کمیته بین‌المللی موزه‌های علوم و فناوری (سیموست) که به ایران سپرده شده بود، به سال بعد موکول شد. در سال ۱۳۹۸ اعلام شده بود موزه علوم و فناوری جمهوری اسلامی ایران میزبان نشست کمیته بین‌المللی موزه‌های علوم و فناوری (سیموست) خواهد بود. قرار بود این نشست در اواخر مهر و اوایل آبان سالی که گذشت، برگزار شود؛ اما با توجه به شیوع کرونا برگزاری این نشست به سال ۲۰۲۱ موکول شد. بر اساس آن چه سیموست اعلام کرده است، این نشست در روزهای ۲۶ تا ۳۰ اکتبر ۲۰۲۱ به صورت آنلاین یا حضوری در تهران برگزار می‌شود.
از موزه‌های دانشگاهی چه خبر؟
شاید مهم‌ترین رویداد حوزه‌ی موزه‌های دانشگاهی در سال گذشته، اعلام خبر برگزاری نخستین جشنواره موزه‌های دانشگاهی از سوی معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران بود. سرسنگی با بیان این که همایش و جشنواره موزه‌های دانشگاهی اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ برگزار می‌شود، اعلام کرد پس از تصویب اساسنامه شورای عالی موزه‌های دانشگاه تهران، نهادی مخصوص موزه های دانشگاه تهران به ریاست رئیس دانشگاه تشکیل خواهد شد که این شورا فرآیند مدیریت موزه‌های دانشگاه را مدیریت خواهد کرد و استانداردهای بین المللی برای موزه های دانشگاه تدوین می‌کند.
در سالی که گذشت بانک اطلاعاتی موزه‌های دانشگاهی هم به اقدامی تبدیل شد که اجرایی شدن ذخیره اطلاعات در آن به برگزاری جلسات بعدی شورای موزه‌های دانشگاهی موکول شد. شورایی که میان برگزاری جلسه‌ی پنجم و ششم آن، وقفه‌ای دو ساله وجود داشت. اولین خبر از ایجاد بانک اطلاعاتی موزه‌های دانشگاهی را سیف‌الله جلیلی، رئیس موزه ملی علوم و فناوری ایران در سال ۱۳۹۸ بیان کرد. او با اشاره به ایجاد بانک اطلاعاتی موزه‌های دانشگاهی در قالب یک نرم‌افزار در فضای وب گفته بود: بدین ترتیب موزه‌های دانشگاهی می‌توانند اطلاعات اشیاء و امکانات خود را در نرم‌افزار وارد کنند تا حداقل مردم به صورت مجازی با اطلاعات آن‌ها آشنا شوند.
جلیلی در مهر ماه ۱۳۹۹ و پیش از برگزاری ششمین جلسه شورای موزه‌های دانشگاهی در پاسخ به پرسشی درباره سرنوشت این بانک اطلاعاتی به ایسنا گفت: پلتفرم بانک اطلاعاتی موزه‌های دانشگاهی آماده شده است و این بانک از لحاظ نرم‌افزاری مهیاست. بناست در جلسات بعدی شورای موزه‌های دانشگاهی این موضوع به بحث گذاشته شود. در جلسه قبلی این شورا تفاهم بر روی این که این اطلاعات به چه شکلی ارائه شود، وجود نداشت. اگر اطلاعات موزه‌های دانشگاهی به صورت یک پایگاه اطلاعاتی منسجم شکل بگیرد، نه تنها برای داخل کشور بلکه برای افراد خارج از کشور هم قابل استفاده است.
سال ۱۳۹۹ و شیوع کرونا تقریبا بر همه‌ی جوانب فعالیت‌های علمی کشور تاثیر گسترده‌ای داشته است و موزه‌های علم و فناوری و دانشگاهی نیز از این تاثیر بی‌نصیب نمانده‌اند. به نظر می‌رسد موزه ملی علوم و فناوری تاحدودی توانست در فعالیت‌های خود در دوران کرونا انعطاف ایجاد و نقش ترویجی خود را ایفا کند. شاید شیوع کووید-۱۹ و خو گرفتن مردم به امکانات شبکه‌های مجازی برای کار و تفریح، فرصتی مغتنم برای مروجان علم در موزه‌های علمی باشد تا تغییرات بنیادینی را در فعالیت‌های خود ارائه دهند و به مخاطبان خود بیش از پیش نزدیک شوند.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
