سیدعلی کاشفی خوانساری با تهیه فهرستی از پیشکسوتان ادبیات کودک و نوجوان، پیشنهادهایی برای پاسداشت این چهره‌ها ارایه کرده است.
این نویسنده و منتقد ادبیات کودک و نوجوان در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده، با اشاره به دیدارش با نیکنام حسینی پور، مدیرعامل جدید موسسه هنرمندان پیشکسوت، آورده است:
«…طبق معمول صحبت را به ادبیات کودک کشاندم و از چند چهره کهنسال و محبوب این حوزه همچون سرکار خانم نوش‌آفرین انصاری و آقایان محمود حکیمی، هوشنگ مرادی کرمانی و مصطفی رحماندوست یاد شد. عرض کردم تعداد پیشکسوتان نامدار این حوزه بسیار بیشتر است و به ذهنم رسید که فهرستی از این بزرگان تهیه کنم. حالا و این‌جا تعدادی از ایشان را با اتکاء به حافظه و نه بر اساس پژوهشی جامع نام می‌برم و می‌دانم فهرست کامل قطعاً بلندبالاتر است. آن‌ها که نام می‌برم پیشکسوتانی هستند که اولین کتاب‌های کودک‌شان را قبل از انقلاب منتشر کردند وگرنه در میان نویسندگان پس از انقلاب ده‌ها نویسنده نامدار بالای ۶۰ سال را می‌توان برشمرد. مثلا مظفر سربازی، ناهید معتمدی، منیژه اسلامی و برخی نویسندگان دیگر ادبیات کودک بالای ۷۵ سال دارند و یا اسدالله شعبانی، شکوه قاسم‌نیا، حسین فتاحی، سیدمهدی شجاعی، محمد میرکیانی، بیوک ملکی، فریدون عموزاده خلیلی، کاظم اخوان، مصطفی خرامان، حسن احمدی، داوود غفارزادگان، محمدرضا شمس، زهره پریرخ، ابراهیم حسن‌بیگی، عبدالمجید نجفی، مجید عمیق، سپیده خلیلی، محبوبه نجف‌خانی، شهلا انتظاریان، فرمهر منجزی، مهدی مراد حاصل و بسیاری نویسندگان دیگر بیش از ۶۰ سال دارند اما فعالیت خود را در زمینه ادبیات کودک پس از انقلاب آغاز کرده‌اند.
در میان ادبیات کودکی‌های بیش از ۵۰ سال سابقه بعید می‌دانم بتوانیم کهنسال‌تر از ثمینه باغچه‌بان را نام ببریم. البته آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی یک سال از ثمینه باغچه‌بان بزرگ‌تر است و خیلی زودتر از همه نویسندگانی که امروز در میان ما هستند، نویسندگی حرفه‌ای برای نوجوانان را چه در مجلات و چه به شکل کتاب آغاز کرده اما به مرور از این کار فاصله گرفته و بر متون تخصصی دینی متمرکز شده است. بعد از این دو نفر که در دهه اول این قرن به دنیا آمده‌اند، فریده فرجام، غلامعلی مکتبی و نوش‌آفرین انصاری را می‌شناسیم که در دهه دوم قرن پا به جهان گذاشته‌اند.
بعید می‌دانم در میان پیشکسوتان کسی بیش از محمود حکیمی کتاب چاپ کرده باشد. محمود حکیمی به دلیل قدمت، کمیت آثار قدیمی و اثرگذاری آن‌ها شاید مهم‌ترین نویسنده پیشکسوت ادبیات کودک و نوجوان ایران باشد.
افرادی چون احمدرضا احمدی، هوشنگ مرادی کرمانی، محمدرضا سرشار، محمود برآبادی، غلامرضا امامی، محمد عزیزی، گلی امامی، میرابوالفتح دعوتی، قدمعلی سرامی، عبدالکریم بی‌آزار شیرازی و مهدخت کشکولی همگی پیش از انقلاب نویسنده حرفه‌ای کتاب کودک و نوجوان بوده‌اند.
بزرگانی چون امین فقیری، منصور یاقوتی، داریوش عباداللهی و سیدحسین میرکاظمی را هم نباید در شهرستان‌ها از قلم بیندازیم.
افرادی چون مصطفی رحماندوست، جواد محدثی، مجید راستی، مرتضی خاکسار بختیاری، محمدرضا یوسفی، جواد محقق، وحید نیکخواه آزاد و علیرضا میرزا محمد هم اولین کتاب‌های کودک و نوجوان‌شان را یکی دو سال و یا چند ماه قبل از انقلاب منتشر کرده‌اند.
تصویرگران هم از خانواده بزرگ ادبیات کودک هستند. غلامعلی مکتبی، نورالدین زرین‌کلک، محمدعلی کشاورز، فرشید مثقالی، علی‌اکبر صادقی، مهنوش مشیری، فریدون جهانشاهی، بهمن دادخواه و محمدرضا دادگر از پیشکسوتانی هستند که کتاب‌های‌شان قبل از انقلاب منتشر شده است.
تعدادی از نویسندگان فعالیت‌شان را در ادبیات کودک قبل از انقلاب آغاز کردند اما اولین کتاب‌های‌شان پس از انقلاب منتشر شد؛ افرادی چون فاطمه ابطحی، احد ده‌بزرگی، صفورا نیری، جعفر ابراهیمی شاهد، علیرضا حافظی، نسرین وکیلی، سرور پوریا و… .
تعدادی از قدیمی‌ها هم خارج از ایران ساکن‌اند: ثمینه باغچه‌بان، نورالدین زرین‌کلک، نسیم خاکسار، قدسی قاضی نور، نیکزاد نجومی و … .
جالب است که تعداد قابل توجهی از این افراد در سال‌های قبل از انقلاب به‌خاطر کتاب‌های‌شان به زندان افتاده‌اند: محمود برآبادی، مصطفی رحماندوست، مرتضی خاکسار بختیاری، نسیم خاکسار، محمدرضا سرشار، منصور یاقوتی و … .
پاسداشت پیشکسوتان سفارش صریح آموزه‌های دینی ماست. پیامبر (ص) فرموده یک پیر در میان گروه و خانواده خود چون پیامبری در امت خویش است و یا فرمودند احترام به مسلمان سالخورده احترام به خداوند است. همچنین توجه به پیشکسوتان نشانه یک جامعه توسعه‌یافته و اخلاقی و از پیش‌شرط‌های یک نظام حرفه‌ای و سالم است.
وظایف هر نظام حرفه‌ای نسبت به پیشکسوتان خود تنها به حمایت‌های مالی و درمانی محدود نمی‌شود، بلکه چه در زمان حیات ایشان و چه پس از آن خدمات مختلفی برای ایشان پیش‌بینی می‌شود که فهرست‌وار به برخی اشاره می‌شود:
1. خدمات مادی: مستمری مکفی و عزتمندانه، خدمات درمانی و بیمه برای خود و افراد تحت پوشش، خدمات رفاهی و گردشگری، سفرهای جمعی و …
۲. خدمات معنوی: بزرگداشت‌ها، کمک به انتشار آثار، تدوین خاطرات و اسناد، عیادت، مراسم تولد، نام‌گذاری کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی و هنری، انتشار تمبر یادگاری و…
3. خدمات پس از فوت: تدفین در قطعه هنرمندان و نام‌آوران، مراسم یادبود، انتشار یادنامه، پیام تسلیت مسئولان، نام‌گذاری معابر، نگهداری اسناد، مکاتبات و دست‌نوشته‌ها، مستمری بازماندگان و …
۴. خدمات ویژه متوفیان بسیار شاخص: تشکیل بنیاد، خانه موزه، بنیانگذاری جایزه، تندیس، همایش‌های سالانه، مقبره یا بنای ویژه مزار و … .
همچنین می‌توان از تجارب این بزرگان در قالب انجمن پیشکسوتان ادبیات کودک بهره برد که با رصد و پایش و نقد و رهنمود همچنان به رشد ادبیات کودک یاری برسانند.
پاسداشت پیشکسوتان تنها وظیفه یک موسسه یا اداره نیست. در این وظیفه مهم، دولت، نهادهای صنفی و مدنی، مطبوعات و رسانه‌ها، منتقدان و مورخان، بنگاه‌های اقتصادی، ناشران، نویسندگان و مردم هر کدام به قدر خود سهم و نقشی دارند. امید که خداوند به بزرگان این قبیله عمر باعزت و عاقبت به‌خیری عطا کند و ما هم به خوبی شأن و جایگاه پیشکسوتان‌مان را بشناسیم و از ایفای وظایف خود سربلند بیرون بیاییم.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
