محققان پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی با راه‌اندازی «مزرعه تحقیقاتی به‌نژادی گراس‌های علوفه ای و مرتعی سردسیری چندساله» و کشت و ارزیابی ۱۱ گونه و جنس مختلف از این گیاهان در تلاشند با تولید انبوه و عرضه بذر اصلاح شده این گیاهان برای اولین بار در کشور و ترویج کشت انواع گراس‌های علوفه‌ای و مرتعی چندساله متحمل به سرما و کم آبی، ضمن تولید علوفه مورد نیاز دام‌ها، زمینه حفظ و احیای مراتع و توسعه چراگاه‌های دست کاشت در کشور را فراهم کنند.
به گزارش ایسنا، دکتر بابک ناخدا، رییس بخش فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی در این باره اظهار کرد: در شرایطی که روز به روز بر اهمیت و جایگاه فرآورده‌های دامی در سبد غذایی خانوارها افزوده می‌شود، صنعت دامداری و دامپروری کشور برای تامین فرآورده‌های دامی مورد نیاز با محدودیت‌های مختلفی مواجه است که مهمترین آنها کمبود منابع تولید علوفه و خوراک دام است.
وی ادامه داد: متاسفانه در کشور ما به تولید، مدیریت و اصلاح گیاهان علوفه‌ای در مقایسه با سایر محصولات زراعی استراتژیک مانند گندم کمتر توجه شده که پیامد آن از یک سو، کمبود گوشت و مواد پروتئینی و از سوی دیگر، چرای بی‌رویه دام در مراتع است.
ناخدا، با اشاره به تبعات ناگوار برداشت بیش از حد از علفزارها و مراتع که به تخریب و نابودی بخش عظیمی از پوشش گیاهی آنها، حذف گونه‌های خوش‌خوراک، فرسایش شدید خاک این مناطق و نابودی ذخایر ژنتیکی منجر شده است، اظهار کرد: کشورهای پیشرفته با سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف کشاورزی به‌ویژه در عرصه مراتع و شناسایی و اصلاح انواع گیاهان علوفه‌ای زمستانه و تابستانه از انواع خانواده‌های گیاهی مانند گراس‌ها و بقولات و … پیشرفت‌های شگرفی در زمینه تامین علوفه مورد نیاز دام‌ها در طول تمام فصول سال داشته‌اند. در این کشورها تحقیقات بسیار وسیعی در خصوص به‌زراعی و به‌نژادی گیاهان علوفه‌ای صورت گرفته و ارقام اصلاح شده انواع گونه‌های گیاهان علوفه‌ای متناسب با شرایط مختلف تولید شده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: خوشبختانه کشور ما به لحاظ موقعیت جغرافیایی و تنوع اقلیمی بی‌نظیری که دارد، تنوع وسیعی از گیاهان علوفه‌ای و مرتعی را در خود جای داده و خاستگاه اصلی برخی از گیاهان علوفه‌ای مهم نظیر یونجه، مرغ، اسپرس، جو و برخی گراس‌ها به شمار می‌رود، لذا زمینه بسیار مناسبی جهت سرمایه‌گذاری و بهره‌گیری از این تنوع ژنتیکی بی نظیر وجود دارد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی با تاکید بر ضرورت توجه کشاورزان و محققان بخش کشاورزی به گیاهان علوفه‌ای و توسعه علفزارها و چمنزارهای دائمی در کنار کشت گیاهان زراعی یک ساله اظهار کرد: گیاهان علوفه‌ای عمدتاً در دو خانواده بزرگ گیاهی شامل علف‌های چمنی (گراس‌ها) و بقولات (لگوم‌ها) قرار می‌گیرند.
ناخدا تصریح کرد: گراس‌ها که به لحاظ تولید علوفه، حفاظت و جلوگیری از فرسایش خاک و جنبه‌های زیست محیطی اهمیت زیادی دارند، سازگاری خوبی به چرا و برداشت ماشینی و دستی علوفه دارند. این گیاهان در طول دوران تکاملی و به واسطه دگرگشن بودن و انتخاب طبیعی با شرایط اقلیمی و آب و هوایی مناطق رشد خود به خوبی سازگاری یافته و تنش‌های محیطی مانند سرما، گرما، شوری و خشکی را به خوبی تحمل می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: گراس‌ها اولین گیاهانی هستند که در اوایل بهار رشد می‌کنند و آخرین گیاهانی هستند که برگ‌های آنها در اثر سرما در پائیز از بین می‌رود. از این رو از نظر استفاده از آب سبز و تأمین علوفه برای چرای اوایل بهار و اواخر پائیز از اهمیت خاصی برخوردارند. این گیاهان قادر به استقرار و ادامه حیات در خاک‌های فقیر هستند؛ ولی اگر حاصلخیزی خاک کافی باشد، محصول بیشتری تولید خواهند کرد. شوربختانه در ایران بذر اصلاح شده گراس‌های سردسیری چند ساله تولید نمی‌شود. در حالی که برای احیای پوشش گیاهی مراتع و یا احداث چراگاه‌های دست کاشت نیاز مبرمی به بذر مناسب این گیاهان احساس می‌شود.
ناخدا با بیان این‌که گراس‌های علوفه‌ای با تامین علوفه مورد نیاز دام‌ها از تعرض به مناطق طبیعی و مراتع می‌کاهند و با پوشش مناسب سطح خاک در طول سال از فرسایش خاک و تخریب بی‌رویه اراضی مرتعی نیز جلوگیری می‌کنند، اظهار کرد: با توجه به این کارکردها و شرایط و ویژگی‌های اکولوژیک و زراعی مناطق مساعد برای ایجاد چراگاه‌های دست کاشت، باید گون‌ها و ارقامی از گیاهان علوفه‌ای را انتخاب کرد که علاوه بر توانایی تولید علوفه مناسب و با کیفیت، دائمی یا چند ساله بوده، طول دوره رویش و بهره‌برداری بالایی داشته باشند، سیستم ریشه‌ای عمیق و توسعه یافته‌ای داشته باشند، به تنش‌های زیستی و غیر زیستی مانند آفات و بیماری‌ها و علف‌های هرز و خشکی و سرما و چرا مقاوم بوده و قدرت تولید بذر خوبی داشته باشند.
رییس بخش فیزیولوژی مولکولی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی خاطرنشان کرد: پژوهشگاه از سال‌ها پیش، کار روی انواع جنس و گونه‌های گراس‌های علوفه‌ای را در قالب کشاورزی هوشمند سازگار با تغییر اقلیم (CSA) و کشاورزی پایدار کم نهاده (LISA) و با هدف تولید و توسعه کشت انواع گیاهان علوفه‌ای با نیاز مراقبتی پائین در شرایط سخت محیطی و با بهره‌گیری از آب سبز برای تولید علوفه و کاهش فرسایش خاک و حفظ محیط زیست آغاز کرده است.
ناخدا یادآور شد: از مهمترین اهداف پژوهش‌های انجام شده می‌توان به بررسی تنوع موجود بین اکسشن‌های هر گونه از نظر صفات مورفولوژیک، کمی و کیفی و نشانگرهای مولکولی و شناسایی اکسشن‌های برتر و گزینش ژنوتیپ‌های برتر از بین این اکسشن‌ها با استفاده از نشانگرهای مورفولوژیک و مولکولی، گزینش والدین پلی‌کراس در گونه‌های مختلف گراس‌های سردسیری چند ساله از بین ژنوتیپ‌های برتر از طریق بررسی کلونی، ایجاد و معرفی ارقام سینتتیک، توسعه و ترویج گونه‌های مناسب از نظر سازگاری و عملکرد علوفه برای احداث چراگاه‌های دست کاشت، ارتقای بهره‌وری از آب سبز در تولید علوفه، تولید بذور اصلاح شده پایه انواع گراس‌ها و برنامه‌ریزی برای تولید بذر اصلاح شده گراس‌های علوفه‌ای و مرتعی برای اولین بار در کشور با همکاری بخش خصوصی و ایجاد بانک بذر فعال برای گونه‌های مختلف گراس‌های سردسیری اشاره کرد.
دکتر رضا محمدی، عضو هیات علمی بخش فیزیولوژی مولکولی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی منطقه شمال غرب و غرب کشور و مجری طرح معرفی گراس‌های سردسیری چندساله علوفه‌ای هم در تشریح فعالیت‌های چند ساله پژوهشگاه در این حوزه اظهار کرد: کلکسیون برخی از گراس‌های سردسیری چند ساله که از نظر تولید علوفه مناسب هستند، در پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی به‌ویژه پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی شمال غرب و غرب کشور ایجاد شده و با انجام مطالعات مقدماتی طی چندین پروژه تحقیقاتی روی عملکرد علوفه آنها، ژنوتیپ‌های برتر گونه‌های مناسب شامل A.desertorum، A.cristatum، Agropyron elongatum ، Bromus inermis، Dactylis glomerata، F. arundinacea، F. rubra، Festuca ovina، Puccinellia distans، Phalaris aquatica و Lolium perenne انتخاب شده‌اند.
وی افزود: در ادامه این تحقیقات، ژنوتیپ‌های برتر انتخاب شده از هر گونه در یک خزانه پلی کراس کشت شده و بذر ترکیبی آنها تولید شده است.
محمدی ابراز امیدواری کرد که با اجرای پروژه‌های تحقیقاتی تدوین شده در زمینه گراس‌های علوفه‌ای و مرتعی، ضمن حفظ و تقویت تنوع زیستی و معرفی گیاهان جایگزین برای تولید اقتصادی در شرایط سخت محیطی مانند سرما، خشکی و کم‌آبی و اراضی فقیر بتوان از ارزش افزوده حاصل از تولید بذر اصلاح شده انواع گراس‌های علوفه‌ای سردسیری بهره‌مند شد.
وی در ادامه، افزایش بهره‌وری آب و سایر نهاده‌ها، جلوگیری از فرسایش خاک و حفظ محیط زیست، رونق تولید و ایجاد اشتغال مولد و پایدار در مناطق روستایی، بهبود معیشت کشاورزان، تولید پایدار علوفه با کیفیت و خوش خوراک در مراتع و چراگاه‌های ایجاد شده، جلب مشارکت فعال بخش خصوصی و کشاورزان و بهره‌برداران برای تولید بذر اصلاح شده گراس‌های علوفه‌ای را از دیگر اهداف این تحقیقات عنوان کرد.
محمدی در پایان خاطرنشان کرد: در تلاشیم در ادامه با همکاری دانشگاه‌ها و بخش خصوصی، دامنه تحقیقات خود را از گراس‌های علوفه سردسیری به گونه‌های مختلف علوفه‌ای متحمل به خشکی، شوری و گرما نیز توسعه دهیم.
بر اساس اعلام پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، این طرح تحت عنوان “گراس‌های ناجی” در جشنواره ایده‌ها و محصولات نوآورانه برای احیای دریاچه ارومیه با مشارکت مردم که توسط طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در آبان ماه سال ۱۳۹۸ در ارومیه برگزار شد، حائز رتبه برتر شد و جایزه اول این جشنواره را به خود اختصاص داد.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
