تاریخ کهن ایران زمین به قدری غنی است که به سختی می‌توان گوشه‌ای از این سرزمین پهناور را یافت که گنجینه های تاریخی، هنری، معماری و … در آن یافت نشود. کهن دیار خراسان، خود به تنهایی یک تاریخ است. در این میان بناهای معماری باشکوهی هستند که چون نگینی می‌درخشند. «مسجد جامع شهر گناباد» در استان خراسان رضوی نمونه بارز میراث تاریخی کهن سرزمین ایران است. این بنای ارزشمند از یادگارهای دوره خوارزمشاهیان و از شاهکارهای تاریخی این استان است که بیش از هشت قرن قدمت دارد و از ویژگی‌های مهم آن می‌توان به کتیبه‌های کوفی و آجرکاری‌های زیبا که بر اطراف ایوان قبله آن نقش بسته، اشاره کرد. مسجد جامع گناباد از نظر پلان در زمره بناهای دو ایوانی است و متشکل است از یک حیاط به طول ۶۶ متر و عرض ۴۴ متر، دو مدخل، دو رشته رواق، دو شبستان و دو ایوان که مجموعا در اطراف حیاط قرار دارند. سردر ورودی ضلع شمال شرقی بنا با طاق جناغی و حاشیه ای تزیینی در پاکار طاق، مزین به نقوش پرندگان در میان گل و برگ بوده که بر روی لایه ای از گچ ایجاد شده است. ایوان اصلی یا ایوان قبله در سمت جنوبی صحن واقع شده که با چهار طاق گهواره عرضی و چهار قوس، دارای تزئیناتی آجری شامل دو قطار پیچ، نوارهای اسلیمی و یک حاشیه کتیبه قرآنی به خط بنایی بوده که در پایان عبارت «تسع و ستمائه ۶۰۹ هـ. ق» به چشم می‌خورد. در ایوان اصلی مسجد جامع، محراب با نقوش هندسی گیاهی، کتیبه‌هایی به خط معلقی مشاهده می‌شود، همچنین در ضلع شرقی ایوان شرقی، شبستانی موسوم به قرآن است که پوشش سقف آن بر روی چهار ستون قرار گرفته است. مسجد جامع گناباد در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شماره ثبت ۳۲۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع: ایسنا
