چگونگی رفتار مردم در یک موقعیت اورژانسی، بستگی به فهم و ارزشیابی آن‌ها از مخاطره و میزان آسیب‌پذیری آن‌ها دارد. این موضوع در روزهای اخیر و با شیوع بیماری جهان‌گیر کرونا، ابعاد تازه‌ای به خود گرفته است و برهمین اساس محققان کشور در مطالعه‌ای، آن را مورد بررسی دقیق قرار داده‌اند.
به گزارش ایسنا، در ادبیات عمومی، درک خطر بلایا، به‌عنوان رفتار متناسب با مخاطرات در نظر گرفته می‌شود تا پیامدهای منفی بلایا کمتر شوند. ارتباطات خطر که نقش مهمی در اجرای رفتارهای احتیاطی دارد باعث درک واقع‌بینانه از خطر درکنار دانش و مهارت صحیح برای ارتقاء و اقدامات پیشگیرانه می‌شود. متخصصین، درک خطر را به فرایند جمع‌آوری، انتخاب و تفسیر سیگنال در مورد اثرات نامطمئن حوادث، فعالیت‌ها یا فناوری‌ها، اطلاق می‌کنند. این موضوع در روزهای اخیر و باتوجه به شیوع بیماری ناشی از ویروس CoV-SARS ۲ به‌عنوان مخاطره‌ای طبیعی و بیولوژیک، اهمیت دوچندانی پیدا کرده است.
به بیان محققان، مخاطره نوظهور که از شهر ووهان چین شروع شد و چند ماه از پدیدار شدنش می‌گذرد، هم‌اکنون تمام کره زمین را فراگرفته است. راه‌های مقابله با مهار شیوع بیماری ناشی از ویروس فوق تحت عنوان کووید-۱۹ متمرکز بر شناسایی، معالجه و جداسازی افراد آلوده، ردیابی و قرنطینه کردن تماس‌های نزدیک آن‌ها، کاهش مسافرت‌ها و اجتناب از خوردن گوشت نیم‌پز و ترویج مشارکت عمومی جامعه برای شکستن زنجیره انتقال اعلام شده است. اما نتایج مطالعات نشان می‌دهند که درک خطر در جوامع و فرهنگ‌های مختلف متفاوت است. تجربیات مربوطه به مهار اپیدمی‌های بیماری‌های واگیر ازجمله سارس، آنفلوانزا وآنفلوانزای خوکی نشان می‌دهد استراتژی‌های اتخاذشده و نتایج کسب‌شده به میزان زیادی نیازمند شناخت ادراک خطر مردم همان مناطق است و بایستی در این خصوص تحقیقات جامعی انجام داد.
در این رابطه، پژوهشگرانی از دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، دست به انجام مطالعه‌ای زده‌اند که در آن، عواملی که بر درک خطر بیماری کووید-۱۹ توسط ایرانیان مؤثر هستند، مورد بررسی واقع شده‌اند.
این مطالعه توصیفی با استفاده از پرسشنامه درک خطر به‌صورت آنلاین در میان کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی تلگرام و واتس اپ انجام شده است و ۳۶۴ نفر از ۲۰ استان کشور با بازه سنی ۲۰ تا ۳۹ سال در آن مشارکت داشته‌اند.
نتایج این مطالعه نشان داد که به ترتیب، عوامل مذهبی- فرهنگی، سیاسی، شناختی، اجتماعی و احساسی در درک خطر ایرانیان از بیماری کووید ۱۹ مؤثر هستند. همچنین مطابق این یافته‌ها، اعتقادات و فرهنگ بیشترین همبستگی مثبت و احساسات بیشترین همبستگی منفی را با درک خطر ایرانیان از بیماری فوق دارند. این بدان معنی است که هرچه افراد با موضوع بیماری کووید-۱۹، بیشتر احساسی برخورد کنند، درک خطر در آن‌ها پایین‌تر می‌آید.
در این خصوص، فاطمه قارداشی، پژوهشگر مرکز تحقیقات غیرواگیر دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار و همکارش در این تحقیق می‌گویند: «نتایج این مطالعه را می‌توان در چند دسته مورد بحث قرار داد که اولین آن، بی‌اعتمادی به هشدارهای مسئولین است که مثال آن در رفتارهای کنونی جامعه، عدم به‌کارگیری دستورالعمل‌های پیشگیری و عدم کاهش فعالیت‌های اجتماعی مشهود است».
این محققان می‌افزایند: «بر اساس مطالعات انجام‌شده اعتماد به مدیران، از اجزاء بنیادین درک خطر افراد جامعه است. درواقع، اعتماد، موضوع مهمی است که در مدیریت کاهش خطر، نقش اساسی برای تبعیت از دستورالعمل‌ها و توصیه‌ها ایفا می‌کند».
بر اساس نتایج این مطالعه، بیشترین همبستگی را عوامل مذهبی و فرهنگی در درک خطر ایرانیان از بیماری کرونا به عهده دارند. ازاین‌رو طبق نظر مجریان این تحقیق، نقش روحانیون و مسئولین فرهنگی کشور در درک خطر بیماری کووید-۱۹ اهمیت بالایی دارد و لازم است توجه ویژه برای ادای صحیح این نقش داشته باشند تا هر چه سریع‌تر به یک عملکرد اجتماعی درست مبنی بر پیشگیری از شیوع کرونا برسیم.
همچنین، لازم است در ایجاد احساسات واقعی و درست مردم بیشتر تلاش شود و مطالعات بیشتری در جهت بهبود آن انجام شود.
قارداشی و همکارش معتقدند: «در مطالعات دیگر نیز مشخص شده است دولت و به‌ویژه نظام سلامت در حوزه مرتبط با عوامل اجتماعی و آموزش ضعیف عمل کرده‌اند. این در حالی است که آموزش در صفحات اجتماعی می‌تواند باعث افزایش سلامت آحاد جامعه و به‌ویژه سالمندان شود».
این پژوهشگران در خصوص عوامل سیاسی مؤثر بر این موضوع بیان داشته‌اند: «بر اساس مطالعات انجام‌شده، افرادی که اعتماد بیشتری به دولت دارند، در صورت بی‌اعتبار شدن آن سطح تحمل خطر خود را از دست می‌دهند و ممکن است نسبت به خطرات بی‌اهمیت شوند».
به گفته آن‌ها، «بهبود اعتبار دولت، مهم‌ترین عامل در تحمل خطر در افراد جامعه محسوب می‌گردد. لذا تقویت اعتبار دولت و افزایش ارتباطات خطر بدین منظور توصیه می‌شود و ضروری است مسئولین حکومتی همت بیشتری به خرج دهند و تمام امکانات را در جهت بالا بردن درک خطر ایرانیان به‌کارگیرند تا با افزایش درک خطر در جامعه، بتوان از پتانسیل عظیم مردم در این راستا کمک گرفت».
یافته‌های این تلاش علمی پژوهشی در شماره دوم از بیست و دومین جلد نشریه «طب نظامی» متعلق به دانشگاه و پژوهشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله (عج) منتشر شده‌اند.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
